Het Stress-Responssysteem: het Alarmsysteem van je lichaam

Stress en angst uiten zich vaak in 3 primaire overlevingsmechanismen. vechten, vluchten en bevriezen. In deze blog ga ik dieper in op deze overlevingsmechanismen en ontdek je de werking van het stress-responssysteem. Kennis en bewustzijn over de werking van dit systeem zal je helpen om je angst beter te kunnen begrijpen, in dit artikel neem ik je mee in het proces.

Tijdens een (levens)bedreigende situatie treedt het stress-responssysteem in werking. Dit is het alarmsysteem van je lichaam dat automatisch in werking treedt als er gevaar dreigt. Het stressresponssysteem is beter bekend als de vecht, vlucht of bevries reactie.

"Angst is een primair overlevingsmechanisme, een aangeboren emotie bij (levens)bedreigend gevaar maar het kan ook een geconditioneerde, aangeleerde emotie zijn of worden."

Het Reptielenbrein

Het proces begint in het reptielenbrein. Het reptielenbrein is een andere benaming voor de hersenstam, dit is een verlenging van het ruggenmerg en werkt als een soort doorgeefstation voor boodschappen tussen de hersenen en het ruggenmerg.

Het Reptielenbrein wordt gedreven door primaire levensbehoeften en reguleert het autonome zenuwstelsel en regelt alle geautomatiseerde processen zoals ademhaling, hartslag, bloeddruk, bloedsomloop, spijsvertering en lichaamstemperatuur.

De Hersenstam is het meest instinctieve deel van het menselijk brein en het heeft maar één doel en dat is overleven. In dit hersengebied bevinden zich instinctieve overlevingsreacties op (levens)bedreigend gevaar, de zogenoemde vecht-, vlucht- of bevriesreacties.

Vechten, Vluchten of Bevriezen

Als het reptielenbrein een signaal (zintuigelijke prikkel) ontvangt waardoor we ons psychologisch of fysiek bedreigd voelen dan reageren we, onder invloed van neurotransmitters (hormonen), op een primaire manier door te vechten, vluchten of bevriezen. Deze reacties worden instinctief en onbewust aangestuurd. Vluchten is daarbij de eerste primaire reactie, als vluchten niet mogelijk is dan zijn we geprogrammeerd om te vechten en als dat niet mogelijk is dan bevriezen we.

"Vechten, vluchten en bevriezen zijn primaire reacties die erop gericht zijn om te kunnen overleven en om pijn te vermijden."

Deze overlevingsmechanismen uiten zich niet alleen fysiek maar ook op een cognitief of emotioneel niveau. Dit gedrag kenmerkt zich dan ook in ook jouw (non)verbale communicatie.

Vluchten

Wanneer we ons bedreigd voelen dan zullen we in eerste instantie vluchten. Dit kan letterlijk door fysiek in actie te komen maar dit kan ook op een cognitief of emotioneel niveau. Om maar niet bezig te hoeven zijn met wat er speelt, vermijd je de moeilijke situatie of pijnlijke emoties. Je ontkent wat er gaande is en focust je volledig op iets anders.

Je gaat bijvoorbeeld afleiding zoeken door doelloos te scrollen op social media, je verdooft je met Instagram, Netflix of You Tube video's. Of je gaat shoppen, op zoek naar aandacht en validatie of je gebruikt verdovende middelen zoals alcohol of drugs om de situatie te vermijden.

"Je doet alsof er niets aan de hand is en ontkent wat er gaande is om zo de realiteit te ontvluchten."

Je gebruikt je werk, hobby's of verdovende middelen om moeilijke situaties of pijnlijke emoties te vermijden. Vaak zijn relatieproblemen, conflicten, (geld)zorgen, gezondheid- of financiële problemen een aanleiding om te vluchten voor de realiteit.

Vluchtgedrag kun je zien als emotionele zelfbescherming. Door te vluchten in een verslaving (drank, drugs, roken, eten etc.) verdoof je de pijn en vermijd je de angst of pijnlijke emoties van een moeilijke situatie of gebeurtenis.

Dit zijn een aantal gedragskenmerken van vluchtgedrag:

• Je vermijdt het gesprek, de discussie of confrontatie

• Je maakt geen oogcontact

• Je trekt je fysiek terug of negeert iemand

• Je leidt de aandacht af en praat over een ander onderwerp

• Je ontkent het of bagatelliseert het

• Je wilt de waarheid niet horen en praat door anderen heen

• Je negeert het en doet alsof er niets gebeurd is

• Je neemt het niet serieus en lacht het weg

• Je loopt letterlijk voor de situatie weg

• Je zoekt afleiding in externe factoren

• Je hoopt dat het probleem vanzelf wordt opgelost

• Je stelt uit, verzint smoesjes en draait eromheen

• Je focust je volledig op je werk, relatie of totaal iets anders

• Je vlucht in een verslaving (alcohol, drugs, roken, eten, seks, porno, gamen etc.)

Vechten

Eén van de primaire reacties op angst is vechten, een reactie waarbij je verbaal of fysiek letterlijk de strijd aangaat. Vechten uit zich vaak in fysieke of verbale agressie, omdat je je bedreigd voelt ga je de strijd aan om tegen de bedreiging op te staan of om die te ontkrachten.

Je wilt de situatie veranderen door je ertegen te verzetten en ertegen te vechten. Deze primaire reactie uit zich niet alleen in fysiek gedrag tijdens levensbedreigend gevaar maar ook op cognitief en emotioneel niveau in minder ernstig bedreigende situaties tijdens alledaagse problemen.

Dit zijn een aantal gedragskenmerken die herkenbaar zijn voor vechtgedrag:

• Je wordt defensief en schiet in de verdediging

• Je wordt boos of agressief

• Je gaat de discussie en confrontatie aan

• Je hebt overal heb je een weerwoord op

• Je denkt het beter te weten

• Je luistert niet naar een ander

• Je verheft je stem of gaat schreeuwen

• Je maakt het probleem veel groter dan dat het is

• Je beschuldigt een ander

• Je projecteert je eigen tekortkomingen

• Je kwets een ander met gemene opmerkingen

• Je kunt niet je tegen je verlies en bent uit op wraak

Bevriezen

Als vechten of vluchten geen optie is dan bevriezen we. Dit overlevingsmechanisme heeft fysiologisch gezien een andere reactie in tegenstelling tot vechten en vluchten. Bij vechten en vluchten wordt het sympathisch zenuwstelsel geactiveerd.

Het sympathisch zenuwstelsel is het gaspedaal van ons lichaam, het activeert ons lichaam en brengt ons in staat om te vechten of vluchten. Daarentegen wordt bij bevriezen het parasympatisch zenuwstelsel geactiveerd, dit deel van ons zenuwstelsel is het rempedaal van ons lichaam. Hierdoor kun je niet in actie komen in een bedreigende of gevaarlijke situatie. Het parasympatisch zenuwstelsel verlaagt namelijk je hartslag, bloedruk en vertraagd je spieren.

"Door deze verlammingsreactie ben je lichamelijk niet in staat om te rennen, schreeuwen of vechten."

Een ander onderdeel van de verlammingsreactie is dissociatie, dit betekend letterlijk ontkoppeling. Het is een psychologische term voor een gemoedstoestand waarbij je verstand en emoties uitgeschakeld worden en de gebeurtenis of situatie buiten je bewustzijn wordt geplaatst.

Als je in een (levens)bedreigende situatie beland, bijvoorbeeld bij seksueel misbruik of bij een verkrachting, waarbij er geen mogelijkheid is om te vluchten of vechten dan kan je geest zich tijdelijk onttrekken aan de realiteit. Je schakelt je bewustzijn uit en de traumatische gebeurtenis wordt hierdoor niet bewust ervaren. Hiermee heb je de emotie onderdrukt en de gebeurtenis verdrongen om te kunnen overleven. Maar de gebeurtenis wordt wel opgeslagen in het geheugen van je onderbewustzijn en je onderbewustzijn bepaalt voor 95% jouw gedachten en gedrag.

De volgende gedragskernmerken zijn typerend voor bevriezen:

• Je ademhaling vertraagd of je houdt je adem in

• Je begrijpt het niet en klapt dicht

• Je hebt een black out en weet niet wat je moet zeggen

• Je bent passief en wacht lijdzaam af

• Je houding verstijft en je kunt niet meer reageren

• Je voelt je verdoofd

• Je komt niet in actie of in beweging

• Je laat het over je heen komen en schakelt je gevoel uit

• Je ondergaat het zonder gedachten en emoties

• Je piekert, verwijt jezelf en voelt je schuldig

• Je bent vermoeid, voelt je leeg en lusteloos

• Je trekt je terug en vermijdt contact met anderen.

Vechten, vluchten en bevriezen zijn dus primaire reacties die erop gericht zijn om te kunnen overleven en om pijn te vermijden als we ons psychologisch of fysiek bedreigd voelen. Het zijn oerinstincten en onbewuste gedragspatronen die worden aangestuurd door het reptielenbrein. Deze reacties worden instinctief en onbewust aangestuurd en dit bepaalt voor 95% jouw gedachten en gedrag.

Patronen Doorbreken

Het is belangrijk om bewust te worden van je overlevingsmechanismen zodat je niet instinctief en automatisch reageert want ze kunnen een belemmering vormen in de ontwikkeling van gezonde relaties en persoonlijke groei.

Door bewust te zijn van je overlevingsmechanismen kun je beter begrijpen waarom je op een bepaalde manier reageert en kun je stappen zetten om deze patronen te doorbreken en te vervangen door gezondere manieren van omgaan met situaties en mensen.

Met het Mindset Make-Over Workbook Journal werk je stap-voor-stap aan een concrete strategie om negatieve gedachten en belemmerende overtuigingen om te buigen in positieve en constructieve gedachten zodat je elk probleem met gemak kunt overwinnen.

Geef je Mindset een Make-Over

Met dit digitale werkboek krijg je meer inzicht in je onderbewuste processen en leer je op een praktische en effectieve manier je mindset te veranderen, hierdoor heb je een grotere kans om de symptomen van stress, angst, burn-out en depressie te verminderen en te voorkomen.

Ontdek je innerlijke kracht en bevrijd jezelf van beperkende patronen. Neem vandaag nog de stap, klik op de knop en bestel dit digitale werkboek. Dit praktische stappenplan is de perfecte tool om je te helpen je problemen te overwinnen, je mindset te veranderen en je doelen te bereiken. Dus waar wacht je nog op? Ga aan de slag, geef je mindset een make-over en word de beste versie van jezelf!

Bestel Nu